نظم کیهانی، پیتر برگر

نظم کیهانی، پیتر برگر
پیتر لودویگ برگر  (۱۹۲۹- ۲۰۱۷) جامعه‌شناس اتریشی‌-آمریکایی که برای کارهای خود دربارهٔ جامعه‌شناسی معرفت، جامعه‌شناسی دین، مطالعات مدرنیزاسیون، و کمک‌های نظری به نظریه جامعه‌شناختی شناخته شده‌است. کی از مهمترین تحولات جامعه‌شناسی پدیدارشناسانه در دههٔ 1960 بعد از آثار آلفرد شوتس بود و یکی از پرخواننده‌ترین و بانفوذترین کتاب‌های جامعه‌شناسی این دوره شد. یکی از جاذبه‌های این کتاب برای جامعه‌شناسی معاصر برگرداندن پدیدارشناسیِ گهگاه پر رمز و راز شوتس به زبان نظریهٔ متعارف جامعه‌شناسی بود. همچنین برگر و لاکمن از نظریات شوتس فراتر رفتند و تلاش کردند تا کار شوتس را با روان‌شناسی اجتماعی جورج هربرت مید پیوند دهند و بعد این دو دیدگاه را با نظریات کارل مارکس و امیل دورکیم تکمیل کنند. همچنین کوشیدند تا نظریات ماکس وبر دربارهٔ کنش اجتماعی را با نظریات دورکیم در مورد واقعیت‌های اجتماعی برون‌ذهنی ترکیب کنند. آن‌ها با ترکیب واقعیت عینی و معنای ذهنی می‌خواستند نشان دهند که انسان‌ها محصولات همان جامعه‌ای هستند که خود خلق می‌کنند وی در تأملات خود، کوشیده است تا نگاهی کاربردی به دین اتخاذ کند و از صِرف مسائل تئوریک اجتناب ورزد. رویکرد نخست او به دین، از منظری بود که بتواند پیوند میان زیست امروزین و اندیشه‌های دینی را ترسیم کند. او برای رسیدن به این مقصود، بحث نظم اجتماعی را پیش می‌کشد و دین را یکی از امور گره‌گشا قلمداد می‌کند.او به این نکته مهم از دین توجه داده که امور ماورایی، نوعی نظم را برای زندگی جمعی انسان‌ها به همراه می‌آورد. به باور او،‌ دین به کمک “نظم‌بخشی” به حیات جمعی انسان کمک می‌کند. تلاش پیتر برگر این است که نشان دهد چگونه دین فضایی از قدسیت ایجاد می‌کند و چگونه با تقسیم و مقوله‌سازی میان امر قدسی و غیر قدسی، “نظم کیهانی” به امور می‌بخشد. وی معتقد است که ادیان از جایی آغاز می‌شوند که این تقسیم‌بندی شروع می‌شود. و درست از همین‌جا امور مقدس به هیئات نمادها در می‌آیند و امور مقدس ساخته می‌شوند، به این معنا که وقتی امر دین، به نظم اجتماعی کمک می‌کند، نمادهای دینی نیز شکل می‌گیرند. این نمادها سبب قوّت نظم اجتماعی می‌شوند.
به بیان دیگر انسان مجبور است نظم معناداری را بر واقعیت تحمیل کند. این توجه به معنا همان چیزی است که تار و پور “نظم اجتماعی” را می‌سازد و زندگی اجتماعی را سر پا نگه می‌دارد.
از همینجاست که پیتر برگر، رسالت دین را یک نظم اجتماعی می‌داند و عنوان می‌کند که: دین محصول غریزه نظم‌دار ساختن کیهان و نتیجه مجموعه فرافکنی شده انسانی است که خود را بیرون می‌ریزد.پیتر برگر معتقد است که انسان می‌باید جهان خودش را بسازد. جهان انسانی به گونه‌ای است که در زمان تولد، “تمام شده” نیست. انسان وارد جهانی شده که بی‌نظم است و خودش می‌کوشد به آن نظم و ثبات بخشد. همین تلاش برای نظم است که انسان را به سمت دین می‌کشاند.